Συχνές Ερωτήσεις

Η εμφάνιση στο στόμα (ανατολή) των πρώτων δοντιών ενός βρέφους αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός διότι μεταξύ των άλλων δείχνουν τη φυσιολογική πορεία ανάπτυξης ενός παιδιού. Ο άνθρωπος γεννιέται χωρίς δόντια ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί ένα παιδί να γεννηθεί με δόντια ή να εμφανιστούν αυτά τις πρώτες εβδομάδες της ζωής του. Τα δόντια αυτά συνήθως είναι πολύ ευκίνητα, και μπορεί να προκαλέσουν πνιγμονή από την κατάποσή τους, ερεθισμό τόσο στη θηλή της μητέρας κατά το θηλασμό όσο και στην πάνω επιφάνεια της γλώσσας του βρέφους. Στις περισσότερες περιπτώσεις πραγματοποιείται η εξαγωγή τους.  

Ποτέ δεν είναι νωρίς για την πρώτη επίσκεψη στον παιδοδοντίατρο εφ΄ όσον το παιδί έχει βγάλει τα πρώτα δόντια του. Ο σύγχρονος οδοντίατρος γνωρίζοντας πως η φροντίδα των νεογιλών δοντιών πρέπει να αρχίσει άμεσα, θα συμβουλεύσει και θα καθορίσει την επανεξέταση του παιδιού. Έτσι και το παιδί εξοικειώνεται με την εικόνα του οδοντιατρείου και δεν το συνδέει με δυσάρεστες εμπειρίες πόνου και ταλαιπωρίας, κάνοντας έτσι ευκολότερο το έργο για τις επόμενες επισκέψεις στον οδοντίατρο. Αν το παιδί επισκεφθεί για πρώτη φορά το ιατρείο με πόνο ή του προκληθεί πόνος, τότε αυτόματα αποκτά μια τραυματική εμπειρία που μετέπειτα θα δυσκολέψει πολύ τη σχέση του με τον οδοντίατρο. Είναι καλό η πρώτη επίσκεψη να γίνεται περίπου με την εμφάνιση των πρώτων παιδικών δοντιών. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει το παιδί να εξεταστεί οπωσδήποτε μέχρι την ηλικία των τριών οπότε και θα καθοριστεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα στοματικής υγιεινής.

Τα πρώτα δόντια ενός παιδιού, τα οποία στη συνέχεια θα αλλάξουν λέγονται νεογιλά. Ο νεογιλός φραγμός αποτελείται από 20 δόντια, 10 σε κάθε γνάθο. Κάθε πλευρά μιας γνάθου εμφανίζει (από εμπρός προς τα πίσω) 2 τομείς(κοπτήρες), 1 κυνόδοντα και 2 γομφίους (τραπεζίτες). Ο φραγμός συμπληρώνεται στην ηλικία των  2,5-3 χρόνων.

Η σημασία του νεογιλού φραγμού για το παιδί είναι τόσο μεγάλη όσο και του μόνιμου για τον ενήλικα. Η άποψη πως τα πρώτα δόντια θα αλλάξουν, άρα δεν χρειάζεται να τα προσέχουμε, είναι τελείως λανθασμένη. Η καλή κατάσταση των πρώτων δοντιών μέχρι την ώρα που θα πέσουνε φυσιολογικά είναι σημαντική για πολλούς λόγους. Τα υγιή παιδικά δόντια συμβάλλουν στην ανάπτυξη του παιδιού αφού με αυτά γίνεται η λειτουργία της μάσησης και επομένως η πρόσληψη θρεπτικών ουσιών. Συμμετέχουν στην άρθρωση του λόγου και επιπλέον κρατούν τον χώρο για την σωστή θέση των επόμενων μονίμων δοντιών. Ακόμα συμβάλλουν στην ανάπτυξη των γνάθων και επομένως στην εμφάνιση του προσώπου. Σε περίπτωση πρόωρης απώλειας ενός παιδικού δοντιού θα πρέπει να γίνεται ειδική συγκράτηση  του χώρου ώστε να αποφευχθεί η μετακίνηση των παρακείμενων δοντιών, κάτι που θα οδηγούσε σε σημαντικά ορθοδοντικά προβλήματα στο μέλλον. Η καλή κατάσταση των παιδικών δοντιών συμβάλλει σημαντικά στην υγεία και των μονίμων δοντιών μια και στην αντίθετη περίπτωση θα εμφανίζονταν τα μόνιμα δόντια σε ένα περιβάλλον ήδη μολυσμένο και βρώμικο.

Η εμφάνιση του πρώτου μόνιμου δοντιού στο στόμα (ανατολή) γίνεται περίπου στην ηλικία των 6 χρόνων (εξαρίτης) οπότε και αρχίζει η εποχή του μικτού φραγμού, δηλαδή η παρουσία στο φραγμό νεογιλών και μόνιμων δοντιών που διαρκεί μέχρι τον 12ο περίπου χρόνο. Το πρώτο μόνιμο δόντι που εμφανίζεται στο στόμα είναι συνήθως ο πρώτος γομφίος που ανατέλλει πίσω από τον 2ο νεογιλό γομφίο και έτσι συνήθως περνά απαρατήρητος από τους γονείς και δεν φροντίζεται όπως πρέπει. Λόγω της θέσης του, της μορφολογίας του αλλά και της μεγαλύτερης διάρκειας παρουσίας του μέσα στο στόμα, είναι συχνά το πρώτο μόνιμο δόντι που τερηδονίζεται και δυστυχώς που χάνεται, δημιουργώντας έτσι σοβαρή αναπηρία στο στοματογναθικό σύστημα αν δεν αποκατασταθεί γρήγορα.

Η ολοκλήρωση του μόνιμου φραγμού γίνεται περίπου στον 11ο-13ο χρόνο με την εμφάνιση του επάνω μόνιμου κυνόδοντα. Τα 28 από τα 32 μόνιμα δόντια ανατέλλουν μέχρι τότε ενώ οι 4 τρίτοι γομφίοι (φρονιμίτες) μπορεί να ανατείλουν οποτεδήποτε μετά την ηλικία τον 17. Συχνά οι φρονιμίτες λόγω έλλειψης χώρου ή άλλων αιτιών εγκλωβίζονται μερικά (ημιέγκλειστοι) ή ολικά (έγκλειστοι). Σε αυτές τις περιπτώσεις μετά από κλινικό και ακτινολογικό έλεγχο και συνεκτιμώντας τα όποια προβλήματα δημιουργούν (φλεγμονή, τερηδόνα στα διπλανά δόντια, πόνο κ.ά.) μπορεί να χρειαστεί η εξαγωγή τους.

Ήδη από τη δεκαετία του΄60 είχε αποδειχθεί επιστημονικά ότι οι δύο κύριες αιτίες απώλειας των δοντιών, η τερηδόνα και η περιοδοντική νόσος (ουλίτιδα-περιοδοντίτιδα) οφείλονται στην μικροβιακή πλάκα, η οποία αποτελείται κυρίως από υπολείμματα τροφών και μικρόβια. Τα μικρόβια αυτά με τη λήψη υδατανθράκων (π.χ. ζάχαρη, άμυλο) πολλαπλασιάζονται και ως προϊόν του μεταβολισμού τους παράγουν οξέα. Αποτέλεσμα της δράσης των οξέων επάνω στα δόντια είναι η τερηδόνα, δηλαδή καταστραμμένες (σάπιες) περιοχές των δοντιών. Η δημιουργία αυτών των βλαβών είναι μη αντιστρεπτή και οργανισμός δεν έχει την ικανότητα να επιδιορθώσει από μόνος του τις βλάβες. Η μόνη ενδεδειγμένη θεραπεία προκειμένου να θεραπευτεί το δόντι είναι η αφαίρεση του κατεστραμμένου τμήματος και η αντικατάστασή του με ένα βιοσυμβατό υλικό, δηλαδή με ένα σφράγισμα.

Η μικροβιακή πλάκα στα όρια με τα ούλα προκαλεί και ένα δεύτερο πρόβλημα. Δημιουργεί φλεγμονή στα ούλα (ουλίτιδα) η οποία αν αφεθεί χωρίς θεραπεία οδηγεί σε καταστροφή του υποκείμενου περιοδοντικού οστού (περιοδοντίτιδα).

Για την δημιουργία τερηδόνας είναι απαραίτητη η ύπαρξη υδατανθράκων (κυρίως γλυκών που περιέχουν ζάχαρη). Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου υπήρξε μεγάλη υποχώρηση στην εμφάνιση της τερηδόνας, λόγω ακριβώς της έλλειψης ζάχαρης. Σημαντικός παράγοντας στην δημιουργία τερηδόνας αποτελεί ο χρόνος που λαμβάνεται η ζάχαρη. Έτσι για παράδειγμα όταν το γλυκό τρώγεται αμέσως μετά το κυρίως γεύμα η ζημιά που γίνεται στα δόντια είναι πολύ μικρότερη απ’ ότι αν το ίδιο γλυκό τρωγότανε μετά το ξύπνημα του παιδιού από τον μεσημεριανό του ύπνο. Το είδος της τροφής καθώς και ο χρόνος παραμονής της στο στόμα αποτελούν ακόμα δύο παράγοντες που σχετίζονται με την τερηδόνα. Έτσι κολλώδεις τροφές που παραμένουν για μεγάλο χρόνο στο στόμα (λουκούμια, καραμέλες, μαστίχες, γλυφιτζούρια κ.ά) είναι πιο τερηδονογόνες σε σχέση με άλλες. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι βοηθούν ή προδιαθέτουν στην εμφάνιση της τερηδόνας είναι η ποιότητα και η ποσότητα του παραγόμενου σάλιου, το είδος και ο αριθμός των μικροβίων που αποικίζουν τη στοματική κοιλότητα καθώς και το σχήμα και η θέση των δοντιών.

Όπως προαναφέρθηκε απαραίτητος παράγοντας για τη δημιουργία τερηδόνας είναι η παρουσία υδατανθράκων και κυρίως ζάχαρης. Η ζάχαρη βέβαια δρα τοπικά και όχι μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Έτσι η ποσότητα έχει μικρότερη σημασία απ΄ ότι η συχνότητα λήψης ζαχαρούχων τροφών. Ένα μπισκότο λοιπόν, μία σοκολάτα ή ένα αναψυκτικό που πιπιλίζεται για ώρες είναι πολύ χειρότερο από την κατανάλωση μιας μεγάλης σοκολάτας ή πάστας μέσα σε λίγα λεπτά, ιδίως αν μετά ακολουθήσει βούρτσισμα. Αυτή η λεπτομέρεια είναι μια σημαντική γνώση που μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά στη στοματική υγεία του παιδιού και κάθε ενήλικα.

Κάθε φορά που τα μικρόβια στην μικροβιακή πλάκα “ταΐζονται” με ζάχαρη ένα επεισόδιο απασβεστίωσης της αδαμαντίνης αρχίζει. Το επεισόδιο αυτό τερματίζεται όταν το σάλιο “ξεπλύνει” τη ζάχαρη από τα δόντια και με τις ιδιότητες που έχει αδρανοποιήσει τα τερηδονογόνα μικρόβια. Έτσι η ζάχαρη σε οποιαδήποτε μορφή πρέπει να καταναλώνεται μαζί ή μετά τα κύρια γεύματα διότι τότε έχουμε υπερπαραγωγή σάλιου και έτσι τα δόντια υπόκεινται για λιγότερο χρόνο στην επίδραση των μικροβίων. Αυτό που συνηθίζεται ευρέως στη χώρα μας να δίνεται γλυκό στο παιδί μετά το μεσημεριανό ύπνο ως απογευματινό ή το πρωί στο σχολείο ως δεκατιανό είναι λάθος και κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά στα δόντια. Άλλωστε με το να δίνουμε συχνά γλυκά στο παιδί μας, το οδηγούμε στην εύκολη ικανοποίηση, απομακρύνοντας το από δημιουργικές πηγές ικανοποίησης και περνώντας του το λανθασμένο μήνυμα πως όταν δε νιώθεις καλά ένα γλυκό θα σε κάνει να νιώσεις καλύτερα, κάτι που βέβαια διαρκεί λίγο, ενώ οι συνέπειες θα φανούν αργότερα.

Η ζάχαρη βρίσκεται καλά κρυμμένη σε πολλές τροφές του σύγχρονου διαιτολογίου όπως σχεδόν όλα τα αναψυκτικά, η κέτσαπ, οι μαρμελάδες, τα corn flakes, οι τσίχλες με ζάχαρη, το γάλα κακάο κ.α., ενώ ζυμώσιμους υδατάνθρακες περιέχουν τα περισσότερα γλυκά φρούτα, κάποια ξινά φρούτα, το γάλα, το μέλι, οι σταφίδες, το λευκό ψωμί κ.α. Προσοχή λοιπόν στα προϊόντα που μπαίνουν στο σπίτι μας για να μην πρέπει μονίμως να απαγορεύουμε στα παιδιά κάτι που τους αρέσει και βέβαια τους είναι δύσκολο να αντισταθούν.

Το καθάρισμα των δοντιών από τα υπολείμματα των τροφών  πρέπει να αρχίζει με την εμφάνιση του πρώτου δοντιού στο στόμα και να συνεχίζεται εφόρου ζωής. Στην αρχή η καθαριότητα των δοντιών θα πρέπει να γίνεται με μία καθαρή γάζα ή με τα ειδικά σφουγγαράκια που πρόσφατα κυκλοφόρησαν, εμποτισμένη σε βρασμένο (χλιαρό) νερό χωρίς τη χρήση οδοντόκρεμας. Στα μεγαλύτερα παιδιά και μέχρι την ηλικία των 3 ετών θα πρέπει να βουρτσίζονται τα δόντια τουλάχιστον μία φορά, το βράδυ, πριν πάει το παιδί για ύπνο. Η χρήση οδοντόκρεμας δεν συστήνεται διότι το παιδί δεν μπορεί να τη φτύσει. Εντούτοις, σε παιδιά που έχουν μάθει να φτύνουν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, πάντα με την επίβλεψη των γονέων παιδική οδοντόκρεμα σε μικρή ποσότητα (μέγεθος φακής). Στα παιδιά μετά την ηλικία των τριών επιβάλλεται η χρήση παιδικής φθοριούχου οδοντόκρεμας, πάντα σε μικρή ποσότητα. Η έναρξη του βουρτσίσματος από  μικρή ηλικία εκτός από την περιποίηση των δοντιών συντελεί στο να δημιουργηθεί μία συνήθεια για το μέλλον του παιδιού, έτσι ώστε να οδηγείτε το παιδί στο βούρτσισμα το δοντιών χωρίς γκρίνια και παράπονα. Τέλος, μετά την ηλικία των 7 ετών τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιούν την οδοντόκρεμα των ενηλίκων.

Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οδοντόβουρτσες καλής ποιότητας οι οποίες ανάλογα με την ηλικία του παιδιού έχουν και αντίστοιχο μέγεθος. Η τρίχα της οδοντόβουρτσας θα πρέπει να είναι από συνθετικό υλικό και οι άκρες της αποστρογγυλευμένες. Η οδοντόβουρτσα θα πρέπει να είναι μέτρια σε σκληρότητα εκτός εάν ο παιδοδοντίατρος έχει δώσει διαφορετικές οδηγίες. Η χρήση ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας από τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 12-14 δεν συστήνεται διότι συνήθως τα παιδιά παίζουν με αυτές. Αντίθετα η χρήση της από τους γονείς στα στόματα των παιδιών είναι εξαιρετικά αποτελεσματική με την προϋπόθεση ότι γνωρίζουν πώς να την χρησιμοποιούν.

Το βούρτσισμα στα παιδιά πρέπει να γίνεται από τους γονείς κυρίως. Αφήνουμε το παιδί να βουρτσίσει τα δόντια του στα πλαίσια της εκμάθησης της τεχνικής αλλά και στην ικανοποίηση του εγώ του. Δεν θα πρέπει να ξεχνούν ποτέ οι γονείς ότι τα παιδιά δεν μπορούν να βουρτσίσουν ειδικά τα πίσω δόντια τους, γι’ αυτό και θα πρέπει να το κάνουν οι ίδιοι. Υπεύθυνοι για την εκμάθηση της σωστής τεχνικής στο βούρτσισμα των δοντιών του παιδιού είναι οι γονείς. Αυτό προϋποθέτει ότι οι ίδιοι έχουν διδαχθεί πρώτα από τον οδοντίατρό τους. Είναι σχεδόν αδύνατο ένας άνθρωπος να βουρτσίζει σωστά χωρίς να έχει μάθει από τον οδοντίατρό του τον τρόπο για την αποτελεσματική απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας, κάτι που ακούγεται εύκολο αλλά είναι πρακτικά δύσκολο. Για να διδάξουμε βέβαια όλα αυτά στο παιδί μας πρέπει να ακολουθούμε το χρυσό κανόνα «κάνε όπως κάνω» και όχι «κάνε όπως λέω».

Ιδεατά θα πρέπει να βουρτσίζονται τα δόντια μετά από κάθε γεύμα με μία μέση συχνότητα 3 φορές την ημέρα (πρωινό-μεσημεριανό-βραδινό). Ένα λάθος που κάνουν πολλοί είναι να βουρτσίζουν τα δόντια τους πριν φάνε το πρωινό τους. Αυτό βέβαια είναι ανούσιο και δεν συμβάλλει στη στοματική υγιεινή. Επειδή όλων των ανθρώπων οι διατροφικές συνήθειες δεν είναι το ίδιο, το βούρτσισμα επιβάλλεται να γίνεται και στα ενδιάμεσα γεύματα όταν καταναλώνονται γλυκά. Σε κάθε περίπτωση το πιο σημαντικό βούρτσισμα είναι το βραδινό, πριν τον ύπνο και θα πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε καθημερινά με μεγάλη σχολαστικότητα.

Σίγουρα ο άσκοπος χρόνος που αφιερώνεται στο βούρτσισμα δεν ωφελεί στην πρόληψη της τερηδόνας. Ανάλογα με την επιδεξιότητα του κάθε ατόμου ο χρόνος ποικίλλει, πάντως δεν μπορεί να είναι μικρότερος από 3-5 λεπτά, μετρημένα βέβαια με το ρολόι και όχι σαν αίσθηση. Θα εκπλαγούμε μάλλον αν χρονομετρήσουμε ένα τυπικό μας βούρτσισμα, μια και τις περισσότερες φορές διαρκεί λιγότερο από ένα λεπτό. Εντούτοις ο χρόνος από μόνος του δεν είναι αρκετός αν δεν βουρτσίζονται όλες οι επιφάνειες των δοντιών.

Στη χώρα μας υπάρχει η συνήθεια ο επισκέπτης να φέρνει δώρα στα παιδιά, συνήθως γλυκά. Είναι δύσκολο αλλά πρέπει αυτή η συνήθεια να αλλάξει και πρέπει να καταστεί σαφές ότι ένα βιβλίο ή κάτι άλλο ίσης χρηματικής αξίας θα ήταν χρησιμότερο για το παιδί μας και πιο ευχάριστο για μας. Τέλος, οι συγγενείς και ειδικά οι παππούδες και οι γιαγιάδες ως εκδήλωση της αγάπης τους για τα εγγόνια ή ως αποτέλεσμα της στέρησης που είχαν οι ίδιοι υποστεί προσφέρουν πολλές φορές γλυκά στα παιδιά. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει οι γονείς να τους ενημερώσουν ότι μπορούν να εκδηλώσουν την αγάπη τους προσφέροντας στα παιδιά μη τερηδονογόνες τροφές όπως ξηρούς καρπούς κ.ά.

Τα μέτρα που αφορούν στην πρόληψη της τερηδόνας και της ουλίτιδας χωρίζονται σε αυτά που μπορεί να τα κάνει κάποιος μόνος του και σε αυτά που μπορεί να τα κάνει στο οδοντιατρείο. Στα πρώτα περιλαμβάνεται ο περιορισμός της κατανάλωσης των ζαχαρούχων τροφών, το βούρτσισμα των δοντιών με φθοριούχο οδοντόκρεμα καθώς και η χρήση άλλων βοηθημάτων στοματικής υγιεινής (στοματικό διάλυμα, μεσοδόντια βουρτσάκια, οδοντικό νήμα κ.ά.) Τα δύο κυριότερα μέτρα πρόληψης που γίνονται στο οδοντιατρείο είναι η φθορίωση και οι προληπτικές καλύψεις.

Η προστατευτική δράση του φθορίου είναι γνωστή από τις αρχές του 20ου αιώνα ενώ από το 1945, στην προσπάθεια ελέγχου της εξάπλωσης της τερηδόνας, επιχειρήθηκε η φθορίωση του πόσιμου ύδατος σε κάποιες πόλεις των Η.Π.Α., η οποία μείωσε τη νόσο κατά 50-60%. Δυστυχώς το φθόριο που υπάρχει στο σύγχρονο διαιτολόγιο δεν επαρκεί και έτσι είναι απαραίτητη η καθημερινή του εφαρμογή με την χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας. Το φθόριο περιέχεται σχεδόν σε κάθε σύγχρονη οδοντόκρεμα και σε διάφορα φθοριούχα στοματοπλύματα του εμπορίου. Κι αυτό γιατί έχει αποδειχθεί πως σε συγκεκριμένες ποσότητες αυξάνει την αντοχή της αδαμαντίνης του δοντιού στην προσβολή από τα οξέα της μικροβιακής πλάκας και έτσι προλαβαίνει την εμφάνιση της τερηδόνας, ενώ συγχρόνως ασκεί βακτηριοστατική και βακτηριοκτόνο δράση. Οι παιδικές οδοντόκρεμες έχουν περίπου τη μισή ποσότητα φθορίου απ’ ότι οι υπόλοιπες. Αυτό γίνεται λόγω του κινδύνου κατάποσης της οδοντόκρεμας από τα παιδιά. Το φθόριο, όπως εξάλλου και κάθε φάρμακο, ενώ σε μικρές ποσότητες δρα ευεργετικά έναντι της τερηδόνας σε μεγάλες συγκεντρώσεις μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στα μόνιμα δόντια ή και στον οργανισμό.

Απαραίτητο συμπλήρωμα αλλά και πολύ αποτελεσματικό μέτρο για την προστασία από την τερηδόνα αποτελεί η φθορίωση. Κατά την εργασία αυτή δίνονται μεγάλες ποσότητες φθορίου στα δόντια και έτσι γεμίζει η “αποθήκη” του δοντιού. Η φθορίωση γίνεται με τη χρήση διάφορων υλικών, είναι εντελώς ανώδυνη και για να έχει αποτέλεσμα θα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Γίνεται αποκλειστικά στο ιατρείο και είναι καλό να αρχίσει από την ηλικία των 3 ετών. Επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ανάλογα με την περίπτωση 2-4 φορές το χρόνο, μέχρι την ενηλικίωση. Επίσης, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης παιδοδοντιάτρου και μικρού ασθενούς.

Η μικροβιακή πλάκα όπως και οι κολλώδεις τροφές, συγκεντρώνονται στις αύλακες που φυσιολογικά υπάρχουν στα πίσω δόντια μας – γομφίους και προγομφίους – και είναι δύσκολο να «αυτοκαθαριστούν», παρουσιάζοντας έτσι υψηλό βαθμό τερηδονισμού. Έτσι τα δόντια αυτά αφ’ ενός λόγω της ανατομίας τους αφ’ ετέρου λόγω της θέσης τους αλλά και σε συνδυασμό με το ότι εμφανίζονται σε μικρή ηλικία (από 6 χρονών) κάνουν το βούρτσισμά τους πολύ δύσκολο και είναι από τα πρώτα που θα χαλάσουν. Ένα άριστο μέτρο για την πρόληψη της τερηδόνας στις μασητικές επιφάνειες των πίσω δοντιών αποτελούν οι καλύψεις οπών σχισμών. Γίνονται σε όλους τους μόνιμους τραπεζίτες και εάν υπάρχει λόγος και στα νεογιλά δόντια. Αποτελεί διαδικασία εύκολη και παντελώς ανώδυνη. Η διαδικασία περιλαμβάνει την τοποθέτηση ειδικής κόλλας στα “αυλάκια” κυρίως των πίσω δοντιών. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι ειδικές ρητίνες λευκού χρώματος και γίνεται χωρίς τροχισμό, χωρίς αναισθησία και σε πολύ μικρής διάρκειας επίσκεψη. Η διάρκεια ζωής των υλικών είναι πολύ μεγάλη (μέχρι και 15 χρόνια). Σήμερα έχει αποδειχθεί η χρησιμότητα της κάλυψης των αυλάκων αυτών, που επιστημονικά λέγονται οπές και σχισμές. Έτσι, τα σημεία αυτά των δοντιών είναι σχεδόν απίθανο να παρουσιάσουν τερηδόνα στο μέλλον αρκεί βέβαια οι καλύψεις να παραμείνουν ακέραιες.

Ουλίτιδα είναι η φλεγμονή  των ούλων. Στα πρώτα στάδια τα ούλα γίνονται κόκκινα, χάνουν δηλαδή το φυσιολογικό ροζ χρώμα τους, ενώ σε πιο προχωρημένες καταστάσεις ματώνουν. Είναι τόσο διαδεδομένη που ίσως γι΄αυτό να θεωρείται σαν «φυσιολογική» κατάσταση. Άραγε αν γύρω από τα νύχια μας π.χ. έτρεχε αίμα σε κάθε άγγιγμα θα ήταν φυσιολογικό; Και όμως αυτό το «αθώο» μάτωμα που μπορεί να αρχίζει από την παιδική ηλικία θα απειλήσει ολόκληρη την οδοντοφυΐα στον ενήλικα όταν θα έχει προχωρήσει σε περιοδοντίτιδα. Η ουλίτιδα αφορά τα ούλα των δοντιών ενώ η περιοδοντίτιδα το υποκείμενο οστό που στηρίζει τα δόντια. Έτσι δόντια «κατάγερα» (χωρίς τερηδόνα) μπορεί να κουνιούνται και τελικά να «πέφτουν» γιατί οι περιοδοντικοί ιστοί έχουν καταστραφεί από την χρόνια παρουσία της μικροβιακής πλάκας. Πρέπει να τονιστεί ότι η περιοδοντίτιδα είναι μη αντιστρεπτή βλάβη και επομένως η έγκαιρη διάγνωση της και θεραπεία θα σώσει το υπολειπόμενο στηρικτικό οστό των δοντιών. Τέλος, η παρουσία της ουλίτιδας έχει συσχετιστεί με προβλήματα στην κύηση, ελλειποβαρή βρέφη καθώς και με την πρόκληση καρδιακών επεισοδίων στους ενήλικες. Δεν είναι τόσο «αθώο» λοιπόν το μάτωμα των ούλων και χρειάζεται αντιμετώπιση και συστηματικό έλεγχο ανά 6μηνο για την αποφυγή οδυνηρών συνεπειών αργότερα. Βέβαια, στην εποχή του image είναι τουλάχιστον απαράδεκτη η εικόνα των χαλασμένων δοντιών και των φλεγμαινόντων ούλων που μπορεί να δυσκολέψουν την εξέλιξη του παιδιού σε έναν επιτυχημένο ενήλικα κοινωνικά και επαγγελματικά. Ας μην ξεχνάμε τέλος και την επίδραση του χαμόγελου στην ψυχική μας κατάσταση και στις σχέσεις μας με τους άλλους.

Τα ορθοδοντικά προβλήματα αφορούν τη μη φυσιολογική θέση των δοντιών στους οδοντικούς φραγμούς, τη σχέση που παρουσιάζουν τα επάνω με τα κάτω δόντια καθώς και τη δυσαρμονία που παρουσιάζουν η άνω και η κάτω γνάθος είτε μεταξύ τους, είτε σε σχέση με το πρόσωπο. Η ορθοδοντική θεραπεία αποσκοπεί στη βελτίωση της αισθητική εμφάνισης αλλά και της λειτουργίας του στόματος και των δοντιών. Έτσι πολλές φορές κρίνεται αναγκαία. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο γονείς ανησυχούν για τη θέση που έχουν τα δόντια στο στόμα των παιδιών τους. Οι αριθμοί από επιστημονικές μελέτες δικαιολογούν αυτή την ανησυχία, μια και ένα στα τρία παιδιά παρουσιάζει σοβαρό ορθοδοντικό πρόβλημα, τέτοιο που να επιβάλλει ορθοδοντική θεραπεία. Επιπλέον, δύο στα τρία παιδιά παρουσιάζουν κάποιου είδους ορθοδοντικό πρόβλημα.

Τα ορθοδοντικά προβλήματα συμπεριλαμβάνουν μια πλειάδα από οδοντικές και σκελετικές ανωμαλίες. Ανάμεσα στις οδοντικές ανωμαλίες διακρίνουμε αυτές που οφείλονται: Στον αριθμό (λιγότερα ή περισσότερα δόντια του φυσιολογικού). Στο μέγεθος (ακραίες καταστάσεις με πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά δόντια). Στον τρόπο ανατολής (π.χ. έγκλειση και πλήρη έλλειψη ανατολής, έκτοπη ανατολή, απορρόφηση ριζών μονίμων δοντιών κλπ.) και Στη θέση των δοντιών σε σχέση με τα παρακείμενα δόντια (δόντια σε στροφή, γλωσσική ή παρειακή/χειλική παρέκλειση, υπέκφυση ή υπερέκφυση, συνωστισμό εξ αιτίας έλλειψης χώρου, αραιοδοντία εξ αιτίας περίσσειας χώρου). Αυτές οι οδοντικές ανωμαλίες δημιουργούν τα γνωστά αισθητικά προβλήματα με τα «στραβά» δόντια και τις δυσμενείς συνέπειες που αυτά μπορεί να έχουν στη ψυχολογική κατάσταση του παιδιού. Σοβαρά ορθοδοντικά προβλήματα, όμως, υπάρχουν και εξ αιτίας ανωμαλιών στις σχέσεις των οδοντικών φραγμών, κάτι που πολλές φορές υποδηλώνει δυσαρμονία στις σχέσεις των γνάθων. Στο προσθιοπίσθιο επίπεδο, λοιπόν, διακρίνουμε ορθοδοντικά προβλήματα εξ αιτίας της μεγάλης πρόταξης που παρουσιάζουν οι άνω τομείς, συνήθως επειδή ο οδοντικός φραγμός της κάτω γνάθου βρίσκεται πιο πίσω από την κανονική του θέση, σε σχέση με τον οδοντικό φραγμό της άνω γνάθου. Αυτό έχει σαν σοβαρή συνέπεια τον συχνό τραυματισμό των προσθίων δοντιών της άνω γνάθου, με επακόλουθο την απώλεια όλου του δοντιού ή τμήματός του. Το αντίθετο πρόβλημα, δηλ. η πρόσθια σταυροειδής σύγκλειση δημιουργείται συνήθως όταν ο οδοντικός φραγμός της κάτω γνάθου βρίσκεται πιο εμπρός από την κανονική του θέση, σε σχέση με τον οδοντικό φραγμό της άνω γνάθου. Στο κατακόρυφο επίπεδο διακρίνουμε δύο βασικά προβλήματα, την βαθιά υπερσύγκλειση και την πρόσθια χασμοδοντία. Βαθιά υπερσύγκλειση χαρακτηρίζεται η σχέση των δοντιών, όπου οι άνω τομείς καλύπτουν και κρύβουν το μεγαλύτερο τμήμα ή και όλη την επιφάνεια των κάτω τομέων με συνέπεια την δυνατότητα δημιουργίας τραυματισμού και φλεγμονής των ούλων. Αντίθετα, πρόσθια χασμοδοντία χαρακτηρίζεται η σχέση των δοντιών, όπου οι άνω και οι κάτω τομείς δεν μπορούν να έρθουν σε επαφή όταν το παιδί κλείνει το στόμα του, δημιουργώντας ένα χάσμα μεταξύ των δοντιών, από το οποίο συνήθως προβάλλει η γλώσσα. Στο οριζόντιο επίπεδο ορθοδοντικά προβλήματα παρατηρούνται εξ αιτίας δυσαρμονίας στο εύρος των οδοντικών φραγμών. Όταν το εύρος του φραγμού της άνω γνάθου είναι μικρό σε σχέση με αυτό της κάτω γνάθου, δημιουργείται σταυροειδής σύγκλειση, δηλ. παρεκτόπιση της κάτω γνάθου και ασυμμετρία της αύξησης του κάτω τμήματος του προσώπου. Η ασύμμετρη υπερλειτουργία των μυών της μάσησης που αναγκάζονται σε συχνή σύσπαση για μετάθεση της κάτω γνάθου προς δεξιά ή αριστερά, οδηγεί συχνά σε κόπωση των μυών και πόνο στη περιοχή του κροτάφου και της παρειάς. Αντίθετα, όταν το εύρος του φραγμού της άνω γνάθου είναι μεγάλο σε σχέση με αυτό της κάτω γνάθου, δημιουργείται τηλεσκοπική σύγκλειση, με τον κάτω φραγμό να έχει επαφή περισσότερο με τον βλεννογόνο της υπερώας παρά με τα δόντια της άνω γνάθου, με συνέπεια την πιθανότητα τραυματισμού και φλεγμονής των ούλων.

Υπεράριθμος μεσόδοντας στην άνω γνάθο.

Αυτός είναι ένας ακόμα μύθος που δεν ισχύει. Υπάρχουν προβλήματα που προλαμβάνονται ή και θεραπεύονται σε μικρή ηλικία όπως αυτή των 5 ή 6 χρονών. Για παράδειγμα η διατήρηση του χώρου εξαιτίας της πρόωρης απώλειας ενός παιδικού δοντιού ή διακοπή του θηλασμού του δακτύλου θα πρέπει να γίνεται αμέσως μόλις διαγνωστεί. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η παρακολούθηση του παιδιού από ειδικό Παιδοδοντίατρο σε εξαμηνιαία βάση.

Μηχάνημα διατήρησης χώρου στην άνω γνάθο λόγω πρόωρης απώλειας νεογιλών δοντιών

Η βούρτσα τοποθετείται λοξά σε σχέση με τα δόντια προκειμένου να βουρτσιστεί το όριο δοντιού και ούλου.

Ξεκινάμε από τα πίσω δόντια και προοδευτικά προχωράμε προς το πίσω δόντια που βρίσκονται στην άλλη πλευρά.

Με τον ίδιο τρόπο βουρτσίζεται τόσο η έξω πλευρά (που κοιτάζει προς το μάγουλο) όσο και η μέσα (που κοιτάζει προς τη γλώσσα).

Στις επιφάνειες πίσω από τα πάνω και τα κάτω δόντια επειδή δεν χωράει η οδοντόβουρτσα τοποθετείται κάθετα.

Τέλος η οδοντόβουρτσα τοποθετείται κάθετα πάνω στις μασητικές επιφάνειες των πίσω δοντιών.